Een dagje slechter slapen overkomt iedereen wel eens. Maar wat als je nachtrust verschillende dagen, weken of zelfs maanden verstoort blijft en je steeds meer moeite krijgt met wakker te blijven overdag? Dan zou je wel eens te maken kunnen hebben met een slaapstoornis. Hier leggen we uit hoe je een slaapstoornis kan herkennen en hoe je er zo snel mogelijk vanaf geraakt!
Wat zijn de kenmerken van slaapproblemen?
Meestal spreek je van een slaapstoornis wanneer je een langere periode last hebt van slaapproblemen. De klachten kunnen van sommige dagen tot wel jaren blijven duren en we raden dan ook aan om tijdig je arts hierover te verwittigen.
Je bent ook zeker niet alleen. In 2019 melden maar liefst 545.500 mensen zich aan bij de huisarts met slaapproblemen. Bovendien komt een slaapstoornis ook 1,5x meer voor bij vrouwen dan bij mannen.
Symptomen
Enkele symptomen die op een slaapstoornis kunnen wijzen zijn:
- Overdag merkbaar moe zijn
- Moeite met in slaap te vallen
- Te vroeg wakker worden
- Te vroeg wakker worden
- In slaap vallen op ongewone tijdstippen
- Ongewoon gedrag tijdens het slapen
Wat is de oorzaak van slaapstoornis?
Elke slaapstoornis heeft specifieke oorzaken die je huisarts of specialist via verder onderzoek kan achterhalen. In het algemeen hebben alle slaapstoornissen een of meerdere lichamelijke oorzaken, mentale oorzaken of een verstoring van de biologische klok:
Lichamelijke oorzaken
Het stoppen met ademen bij slaapapneu kan veroorzaakt worden door een verslapping van je spieren. Je tong blokkeert dan de ademhaling.
Beweging tijdens je slaap kan veroorzaakt worden door de REM-slaapgedragsstoornis. Tijdens de REM-slaap zijn je spieren normaal gezien verlamd. Dit houdt in dat als je droomt dat je aan het zwemmen bent, je niet opeens schoolslag begint te slaan in bed.
Bij een REM-slaapgedragsstoornis gebeurt dit echter wel, omdat je spieren niet voldoende verlamd worden.
Nog andere lichamelijke oorzaken achter een slaapstoornis zijn gezondheidsproblemen zoals obesitas, diabetes of een schildklieraandoening. Mentale problemen zoals parkinson, dementie en multiple sclerose kunnen ook slaapstoornissen veroorzaken.
Mentale oorzaken
Bij vele mensen is stress de leidende boosdoener voor een verstoorde nachtrust. Meestal slaap je vanzelf weer beter als de oorzaak van deze stress verdwijnt.
In het geval van chronische stress, depressie, psychose en/of angststoornissen, kan je nachtrust voor een langere periode verstoort blijven.
Verstoren van de biologische klok
Je biologische klok kan verwart zijn door verschillende zaken. Een gekende oorzaak is jetlag door te reizen naar een andere tijdzone, maar ook winter- en zomertijd, nachtwerk en tot heel laat opblijven, kunnen allemaal je klok verstoren.
Risicofactoren
Slaapstoornissen hebben heel wat nadelige gevolgen. Hier geven we een korte opsomming van de risico’s op korte termijn, lange termijn en specifiek voor kinderen:
Risico’s op korte termijn
- slecht humeur
- concentratieproblemen
- mindere controle over je gevoelens
- hogere risico’s in het verkeer
Risico’s op lange termijn
- meer kans op depressie
- meer kans op dementie
- meer kans op hart- en vaatziekten
- verminderde weerstand
Risico’s voor kinderen
- problemen met leren en zich concentreren op school
- problemen in groei en ontwikkeling
- last van hoofdpijn en buikpijn
- druk gedrag (losstaand van ADHD)
Welke soorten slaapstoornissen zijn er?
Slaapstoornissen komen in allerlei verschillende vormen voor en je kan een of verschillende soorten tegelijk ervaren. Hier geven we een overzicht van de 6 meest voorkomende slaapproblemen en hun kenmerken bij zowel volwassenen als bij kinderen.
Wat zijn de meest voorkomende slaapproblemen?
Slapeloosheid (insomnie)
Slapeloosheid of insomnie is de meest voorkomende slaapstoornis. Je hebt hierbij moeite met in slaap te vallen en je ligt regelmatig lang wakker. Je kan ook meerdere keren wakker worden doorheen de nacht of veel te vroeg wakker worden en niet meer kunnen verder slapen.
Er kan sprake zijn van chronische slapeloosheid in het geval dat je hier meer dan 3 nachten per week last van hebt en gedurende een periode van meer dan 3 maanden. Indien je er minder dan 3 nachten last van hebt of de klachten binnen de 3 maanden verdwijnen, ligt de oorzaak van je slapeloosheid waarschijnlijk bij andere factoren, zoals stress.
Slapeloosheid bij kinderen
Zoals de meeste ouders wel weten, komt slapeloosheid ook regelmatig voor bij kinderen. s’ Nachts worden kinderen soms wakker en weten ze niet goed hoe ze terug in slaap kunnen vallen. Met het ouder worden, leren kinderen dat ze zelf terug kunnen gaan liggen en verder slapen. Buiten dit leerproces, zijn er ook andere factoren die slapeloosheid bij kinderen creëert of verergert. Denk hierbij aan een gevoeligheid voor prikkels, spanningen, angst en piekeren.
Slaapapneu en andere ademhalingsstoornissen
Een onregelmatige ademhaling kan je nachtrust heel wat verstoren. Deze ademhaling kan eventueel gepaard gaan met momenten waarin je af en toe stopt met ademhalen. Dit gebeurt tussen de 10 en 40 keer per uur, en voor een periode van 10 seconden tot een minuut.
Ook wisselt het af met heel diep snurken. De meeste mensen merken hier zelf niets van, maar het belemmert wel om in een diepe slaap terecht te komen.
Diepe slaap is uiterst belangrijk voor een goede nachtrust en om je goed te kunnen concentreren tijdens de dag.
Slaapapneu bij kinderen
Slaapapneu bij kinderen kan medisch verklaard worden door te grote amandelen, zwakke spieren of de bouw van hun hoofdje. Verder is overgewicht ook een mogelijke risicofactor voor slaapapneu bij kinderen.
Slaperigheid overdag (hypersomnie)
Hypersomnie is een stoornis waarbij je overdag last hebt van slaapaanvallen. Deze aanvallen komen voor in een mildere variant waarbij je even helemaal afwezig bent, maar wel nog kan doorgaan met je handelingen.
Bij zwaardere aanvallen val je volledig in slaap voor minder dan een halfuur. Dit wordt narcolepsie genoemd en kan je jammer genoeg niet tegenhouden.
Een verstoord dag-nachtritme (biologische klokstoornissen)
Waarschijnlijk heb je al eens een nachtje door gedaan, of heb je last gehad van een jetlag na lang reizen. De vermoeidheid die je dan voelt, heeft te maken met een verstoorde biologische klok. Deze ‘klok’ bepaalt ons natuurlijke dag- en nachtritme en vertelt ons lichaam wanneer het tijd is om te gaan slapen en wakker te worden.
Wanneer onze klok in de war geraakt, val je bijvoorbeeld veel te laat in slaap, of wordt je veel te vroeg wakker.
Ongewoon gedrag tijdens het slapen (parasomnie)
Heb je wel al eens gehoord dat je praat in je slaapt, of niet weet stil te liggen? Dan kan je wel eens te maken hebben met parasomnie. Bij parasomnie vertoon je ongewoon slaapgedrag waar je geen controle over hebt.
Enkele voorbeelden zijn slaapwandelen, angstaanvallen en beweging.
Slaapwandelen (somnambulisme)
Slaapwandelen is meestal al zichtbaar in de kindertijd en komt gemiddeld ook meer voor bij jongens dan bij meisjes.
Angstaanvallen (pavor nocturnus)
Bij een angstaanval tijdens het slapen, gil of schreeuw je tijdens je slaap zonder hier wakker van te worden. Deze aanvallen komen regelmatig voor bij jonge kinderen.
Bewegen tijdens het slapen
Beweging tijdens het slapen komt evenveel voor bij volwassen als bij kinderen. Voorbeelden zijn tandenknarsen, bonken met het hoofd of met je volledige lichaam heen en weer te bewegen.
Rusteloze benen (RLS)
Rusteloze benen of RLS (Restless Legs Syndrome) wilt zeggen dat je een rusteloos en vaak jeukend gevoel hebt in je benen.
Ook heb je de neiging om continu met je benen te bewegen. Deze klachten komen voornamelijk ’s avonds op en kunnen het inslaap vallen moeilijk maken.
Tijdens je slaap kan je ook last hebben van schokken in je armen en benen. Hier merk je meestal zelf niets van op, maar je rust hierdoor wel minder goed uit.
Behandeling van slaapstoornissen: Wat moet je doen als je niet kan slapen?
De behandeling van je slaapstoornis is afhankelijk van de professionele diagnose die wordt vastgesteld.
De eerste stap in je diagnose is om te kijken naar je gedrag en je gewoontes
- Drink je bijvoorbeeld veel of tot laat koffie en alcohol? Dan kan een vermindering al heel wat helpen. De cafeïne in koffie versnelt namelijk je hersenactiviteit, je hartslag en je ademhaling waardoor je moeilijk in slaap kan vallen. Alcohol kan je dan weer snel in slaap doen vallen, maar je gaat minder diep en onrustig slapen.
- Heb je meer last van stress of piekeren? Dan kan het nuttig zijn om ademhalingsoefeningen en relaxatietechnieken te gebruiken om je lichaam te doen ontspannen.
- Als dit niet voldoende is, kan er gekeken worden naar cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGTi) waarbij je het lichaam herconditioneert om gemakkelijk in slaap te vallen.
- Bij slaapapneu kan de arts hulpmiddelen inschakelen voor de ademhaling, zoals een mondbeugel of maskers voor de neus en mond.
Slaapmedicijnen
- Er bestaan verschillende soorten slaapmedicijnen om de symptomen van je stoornis te verlichten. Echter behandelen deze niet de oorzaak en kunnen ze op langere termijn heel wat nadelen bevatten. Er is een r
- Medicatie heeft als risico dat je er resistent aan wordt (en steeds hogere dosissen nodig hebt) alsook tot verslaving leidt. Gebruik medicatie altijd en alleen maar onder begeleiding van een arts.
Melatonine
- Melatonine is geen slaapmedicijn, maar een natuurlijk hormoon dat belangrijk is voor de regulatie van je biologische klok
- Het komt voor in de vorm van tabletten en kan gebruikt worden om je biologische klok terug juist te zetten. Melatonine werkt niet om je sneller in slaap te doen vallen.
- Helder licht werkt beter dan een melatoninetablet om je biologische klok aan te passen. Als je overdag genoeg daglicht ziet, maakt je lichaam voldoende natuurlijke melatonine aan en slaap je vanzelf weer beter.
Operatie
- Als een beugel of masker niet helpt, kan je arts een operatie aan de mond, keel, kaak en/of neus voorstellen. Deze operaties creëren meer ruimte en verbeteren je ademhaling.